Obiektem moich zainteresowań są etniczni Niemcy, przybywający do RFN od lat 80. XX w. z Polski oraz krajów (byłego) ZSRR, głównie Kazachstanu. Upraszczając, są nim współcześni potomkowie dawnych Kulturträgerów na „peryferiach Europy”, będących ongiś wschodnim „bastionem powstrzymującym słowiański żywioł”; współcześni potomkowie, socjalizowani i asymilowani w kulturach polskiej i radzieckiej/rosyjskiej, którzy definiując i redefiniując swoją tożsamość, oparli ją, decydując się na emigrację, na poczuciu więzi kulturowo-etnicznej z „zagraniczną ojczyzną” – RFN. Celem pracy jest ukazanie podobieństw i różnic w zaprogramowaniu kulturowym „Niemców polskich” i „rosyjskich”, a także sposobu, w jaki wpływają one na przebieg integracji obu grup w społeczeństwie niemieckim. Ze wstępuWstęp, czyli „niewidzialny bagaż” Niemców z „peryferii Europy” 9 ROZDZIAŁ I. CO NAS „PROGRAMUJE” 19 Zaprogramowanie kulturowe – software naszego umysłu 20 Człowiek jako zwierzę zawieszone w sieciach znaczeń 33 Tożsamość w świecie ponowoczesnym 36 ROZDZIAŁ II. ZAPROGRAMOWANIE KULTUROWE POLAKÓW, ROSJAN I NIEMCÓW 41 POLACY 42 Co wolno wojewodzie 43 Dystans władzy w Polsce 43 Dylematy aspołecznego kolektywisty 49 Wartości męskie i kobiece w polskim zaprogramowaniu kulturowym 53 O polskich pryncypiach 57 ROSJANIE 62 Zrozumieć Sfinksa 63 Dystans władzy w Rosji 65 O cudotwórczej mocy wspólnoty 68 W świecie niedźwiedzi i Alonuszek 72 Rosyjskie unikanie niepewności 76 NIEMCY 81 Kim jest deutsche Michel? 82 Dystans władzy w Niemczech 85 O bezdrożach niemieckiego indywidualizmu 90 O syndromie Fausta 95 Niemieckie unikanie niepewności 100 ROZDZIAŁ III. NIEMCY POLSCY I ROSYJSCY 105 HISTORIA I TOŻSAMNOŚĆ 106 Człowiek jest zawsze opowiadającym opowieści 107 Mniejszość niemiecka w Polsce. Historia i tożsamość 109 To jest Ślązaczka nie widzisz jej twarzy 116 Tożsamość nierównościowa mieszkańców Górnego Śląska 116 Źródła tożsamości Niemców rosyjskich 121 Raj utracony 125 Rosyjscy Niemcy w autonarracjach i w rosyjskim dyskursie społecznym 125 Autonarracje rosyjskich Niemców w ZSRR 129 Tożsamość na rozdrożach 130 POLITYKA PRZESIEDLEŃCZA A DYSKURS POSTKOLONIALNY W NIEMCZECH 132 „Prawo krwi” a niemiecka polityka przesiedleńcza 133 Deutsch ist, wer guter Nazi war 137 Moja siostra, smutna Europa Wschodnia 139 Polacy i Rosjanie w niemieckim dyskursie społecznym 139 Polak – złodziej, piękna Polka, prowincjuszka 141 Rosjanin - Azjata, Rosjanka - demon seksu i imperialna baba 144 Niemcy, Słowianie, Europejczycy? 146 ROZDZIAŁ IV. ZAPROGRAMOWANIE KULTUROWE "PÓŹNYCH PRZESIEDLEŃCÓW" Z POLSKI 148 Wskaźnik dystansu władzy „polskich Niemców” w RFN 149 Polscy Niemcy w „tysiącach małych gett” 161 Polscy Niemcy – „męskość” i „kobiecość” 173 Wskaźnik unikania niepewności „przesiedleńców” z Polski 183 ROZDZIAŁ V ZAPROGRAMOWANIE KULTUROWE „PÓŹNYCH PRZESIEDLEŃCÓW” Z BYŁEGO ZSRR 200 Rosyjskich Niemców Auseinandersetzung z władzą 201 Klan, czyli bezpieczeństwo jak lekki narkotyk 210 Rosyjskich Niemców „męskość” i „kobiecość” 219 Rosyjskich Niemców recepta na Inność 228 PODSUMOWANIE 239 Niemcy polscy i rosyjscy, czyli historia jako źródło cierpień 240 Zaprogramowanie kulturowe Niemców polskich i rosyjskich 245 „Słowiańska dusza” w świecie homo faber 270 „Późni przesiedleńcy” w oczach Zachodu 270 BIBLIOGRAFIA 276